De twee dimensies van de zending in het derde millennium

De alfa en de omega, het begin en het einde van de apostolische brief Novo millennio ineunte, waarmee de heilige Johannes Paulus II het Grote Jubileumjaar afsloot en de deuren van het derde millennium opende, worden door de in het Latijn geciteerde woorden uit het evangelie Duc in altum! gescandeerd.

De uitdrukking Duc in altum! wordt in Novo millennio ineunte vijf maal gevonden^[1].

“Nadat Jezus – zo schrijft de paus – vanuit de boot van Simon gesproken had tot de mensenmenigte, riep Hij de apostel op het meer op te varen om te vissen’: ‘Steek van wal!’, ‘Duc in altum!’ (Luc. 5, 4). Petrus en de eerste leerlingen vertrouwden op het woord van Christus en wierpen hun netten uit. ‘Dat deden ze en ze vingen een grote hoeveelheid vissen’ (Luc. 5, 6)”^[2].

Wij citeren hier de tekst uit het evangelie van Luc. 5, 4-6 volgens de officiële Willibrordvertaling van 1981:

“Toen Hij zijn toespraak had beëindigd, zei Hij tot Simon: ‘Vaar nu naar het diepe en gooi uw netten uit voor de vangst’. Simon antwoordde: ‘Meester, de hele nacht hebben we gezwoegd zonder iets te vangen; maar op uw woord zal ik de netten uitgooien’. Ze deden het en vingen zulk een massa vissen in hun netten, dat deze dreigden te scheuren”.

Verder dan iedere culturele logica

Het is belangrijk vers 5 te onderzoeken: tussen de uitnodiging van de Heer en de overvloedige vrucht van de visvangst staat de innerlijke bekering van Simon. Hij geeft allereerst een antwoord van een culturele orde. Als ervaren visser werpt hij tegen dat hij en zijn metgezellen reeds “de hele nacht hebben gezwoegd zonder iets te vangen”. De professionele competentie en de voorafgaande en vruchteloze nachtelijke ervaring dwingen ertoe de netten in de boot te trekken en te stoppen. Het antwoord van Simon laat duidelijk zien hoe dwaas de vraag van Jezus in de ogen van een expert moet schijnen, aangezien de tijd die geschikt is om te vissen, de nacht is, niet de dag, en de nutteloze inspanning van de voorafgaande nacht laat de afwezigheid van vissen op die plek in het meer zien^[3].

Wij zouden kunnen zeggen dat in dit geval de cultuur van Simon zich verzet tegen de uitnodiging van de Heer. Als Simon bij zijn cultuur was blijven steken, was hij zeker niet van wal gestoken en had de netten niet uitgeworpen.

Maar Simon overwint iedere culturele logica en accepteert het om opnieuw van wal te steken: “Maar op uw woord zal ik de netten uitgooien”.

In zijn antwoord gaat Simon van zijn rol als visser die van Jezus niets te leren heeft, naar die van leerling. Terwijl Hij tegen ieder principe van de werkelijkheid en vanzelfsprekendheid ingaat en zich geheel baseert op het gezaghebbende woord van de Heer, gooit hij de netten uit.

Het uitvoeren van de opdracht vindt geen andere reden en geen ander fundament dan in het bevel dat door Jezus wordt gegeven. Zo handelt Simon in het geloof in Hem. En dit geloof zal vervolgens bevestigd worden door de overvloedige visvangst.

Hier kunnen wij stellen dat in Simon niet een overgang van de ene cultuur naar de andere heeft plaatsgevonden, van de ene wijze van vissen naar een andere (het meer blijft hetzelfde, de netten blijven hetzelfde, de technieken, de capaciteiten van Simon en zijn vrienden blijven hetzelfde), maar er heeft een fundamentele overgang plaatsgevonden van een culturele orde naar een de cultuur overstijgende orde, dat wil zeggen, naar de orde van het geloof.

Petrus en zijn metgezellen gooiden de netten uit, zoals de heilige Johannes Paulus II schrijft, omdat “zij vertrouwden op het woord van Christus”^[4].

Wij staan hier voor een geloof als pisteuein met de dativus (credere Christo). Dat wil zeggen dat de houding van de mens wordt uitgedrukt die zich verlaat op het goddelijk woord van de belofte door het te aanvaarden en erin te vertrouwen. Het betreft het geloof dat in wezen het vertrouwen in het goddelijke getuigenis inhoudt, dat wil zeggen de vertrouwvolle overgave van de mens aan God, die zich aan hem openbaart en hem zo redt^[5].

Alles blijft ogenschijnlijk hetzelfde. Wie verandert, is Simon. Hij gooit de netten niet meer uit op grond van zijn criteria, maar op het woord van Hem die hij Meester noemt. Wij zouden hier kunnen herinneren aan de passage bij Kierkegaard waar “de tegenstelling tussen de oneindige hartstocht van de innerlijkheid en de objectieve onzekerheid”^[6] wordt onderstreept.

Deze tegenstelling tussen het sociaal-cultureel gegeven en het gericht zijn op een Gelaat dat men niet kan thematiseren, daar het iedere culturele uitdrukking te boven gaat^[7], lost men alleen maar op - om bij Kierkegaard te blijven - door enthousiast te zijn, erop uit te gaan, van wal te steken en zich gelukkig te voelen bij een diepte van 70.000 el^[8].

Deze eerste daad van geloof van Simon zal vervolgens haar volledige vervulling vinden in de verkondiging van de goddelijkheid van Jezus, waarop de verandering van zijn naam van Simon in Petrus zal volgen.

De versie van La Bible de Jérusalem geeft er de voorkeur aan het Duc in altum! van de Vulgaat met de uitdrukking “ga naar het diepe” (“avance en eau profonde”) te vertalen in plaats van met “steek van wal”.

In dezelfde lijn hebben wij andere vertalingen, zoals die van Chouraqui (“avance en profondeur”)^[9], van Rengstorf (“spingi verso il profondo”)^[10] of van Howard Marschall (“to sail out into deep water”)^[11], de vertaling in De Bijbel, verzorgd door de Katholieke Bijbelstichting (“vaar nu naar het diepe”)^[12] en ook de populaire versie Dios habla hoy verzorgd door de Sociedad Biblica Americana (“Lleva la barca a la parte honda del lago”)^[13].

Schlier onderstreept in het Lessico, verzorgd door Kittel en Friedrich, dat de term bathos^[14] een uiterlijke, materiële diepte aangeeft, die een richting naar beneden of naar boven inhoudt zonder acht te slaan op de maat van deze diepte^[15].

De twee dimensies van het naar het open meer en naar het diepe gedreven te worden zijn beide aanwezig in het Duc in altum!, als we maar letten op het systeem van vissen dat op dat ogenblik wordt gebruikt: “Nadat zij zich van de kust hebben verwijderd, wordt het net dat opgevouwen ligt op het platform aan de achterkant van de boot, langzaam in het water neergelaten naargelang de boot parallel aan de kust verder vaart”^[16].

Emilio Grasso

(Wordt vervolgd)

__________________

^[1] Vgl. nrs. 1, 15, 38, 58.

^[2] Novo millennio ineunte, 1.

^[3] Vgl. Il Vangelo secondo Luca. Commento di K.H. Rengstorf, Paideia, Brescia 1980, 131.

^[4] Novo millennio ineunte, 1.

^[5] Vgl. J. Alfaro, Fede, in Sacramentum mundi, III, Morcelliana, Brescia 1975, 735-736.

^[6] S. Kierkegaard, Postilla conclusiva non scientifica alle “Briciole di filosofia”, in S. Kierkegaard, Opere. A cura di C. Fabro, II, Piemme, Casale Monferrato (AL) 1995, 331.

^[7] Ook de daad van de gelovige “blijft”, zoals ons de heilige Thomas op een meesterlijke wijze leert, “niet steken bij een uiting, maar gaat naar de werkelijkheid: wij vormen immers uitingen alleen maar om kennis van de dingen te hebben, zowel in de wetenschap als in het geloof”, Tommaso d’Aquino, La Somma Teologica, II-II, q. 1, a. 2, ad 2. A cura dei Domenicani italiani, XIV, Ed. Adriano Salani, Firenze 1966, 42; vgl. M.-D. Chenu, Contribution à l’histoire du traité de la foi. Commentaire historique de II-II, q. 1, a. 2, in M.-D. Chenu, La Parole de Dieu, I. La foi dans l’intelligence, Éd. Du Cerf, Paris 1964, 30-50.

^[8] Vgl. S. Kierkegaard, Postilla conclusiva..., 261.

^[9] Vgl. La Bible traduite et présentée par A. Chouraqui, Desclé de Brouwer, s.l. 1985.

^[10] Vgl. Il Vangelo secondo Luca..., 129.

^[11] The Gospel of Luke. A Commentary on the Greek Text by I. Howard Marshall, The Paternoster Press, Exeter 1978, 202.

^[12] Vgl. De Bijbel. Uit de grondtekst vertaald. Willibrordvertaling, Katholieke Bijbelstichting Boxtel in samenwerking met de Vlaamse Bijbelstichting, 1981.

^[13] Dios habla hoy. La Biblia con Deuterocanónicos, Sociedad Bíblica Americana, Nueva York 1983.

^[14] Vgl. Luc. 5, 4.

^[15] Vgl. H. Schlier, βάθος, in G. Kittel - G. Friedrich, Grande Lessico del Nuovo Testamento, II, Paideia, Brescia 1966, 11.

^[16] Vangelo secondo San Luca. Commento di A. Valensin - G. Huby, Studium, Roma 1959, 103.

(Vertaald uit het Italiaans door Drs. H.M.G. Kretzers)

09/05/2024