De strijd voor de gezondheid in Kameroen

De decennia van onze missionaire inzet in verschillende streken van Kameroen, zowel in een rurale, als een stedelijke context, hebben ons laten ervaren hoe cruciaal voor de bevolkingen het probleem van de gezondheid is. Wij zijn in deze sector zowel op het terrein van de behandeling als voor de vorming en de preventie werkzaam geweest. Voor de Kerk in Kameroen vormt de gezondheid nog steeds een belangrijke uitdaging van de evangelisatie met het oog op een diepgaande verandering in het benaderen van leven en ziekte.

Zich laten behandelen, een luxe

Volgens de gegevens van de Wereldgezondheidsorganisatie voor het jaar 2021 is de levensverwachting in Kameroen 61,8 jaar geweest, in Afrika 63,6^[1].

Op basis van de schattingen van de internationale financiële instellingen^[2] bestemt het land in vergelijking met de rest van Afrika beneden de Sahara echter meer geld voor de uitgaven voor de gezondheidszorg. De paradox is gelegen in het feit dat de Kameroeners en niet de staat het merendeel van die financiële last op zich nemen.

Geen enkele zorg wordt immer geleverd zonder directe voorafgaande betaling. Wie ziek is en naar de eerste hulp moet gaan, moet alles van de medicijnen tot de spuiten en de pleisters betalen.

Terwijl de welvarendste families gemakkelijk toegang hebben tot de gezondheidsdiensten, moeten de armste zich dus maar zien te redden en zich laten behandelen hoe en wanneer ze kunnen. In 2022 leefden twee op de vijf Kameroenezen onder de armoedegrens, die geschat wordt op 1,24 euro per hoofd per dag^[3].

Het merendeel van de mensen kiest na erin geslaagd te zijn een arts te raadplegen en een recept te krijgen in de lijst van medicijnen niet de meest wezenlijke, maar die welke het zich kan veroorloven om te kopen; dat geldt ook voor medisch onderzoek.

Daarom is zelfmedicatie met geneeskrachtige kruiden wijd verbreid. Alleen wanneer de toestand van de zieke extreem is, gaat de familie naar een ziekenhuis van de dichtstbijzijnde stedelijke centra. Vaak komen zij te laat en kunnen de artsen niets meer doen.

Het aanbod aan behandeling

Om het gezondheidssysteem gelijkwaardiger te maken heeft de regering recent een programma voor een Universele Dekking van de gezondheidszorg gepresenteerd, dat voor nu alleen maar enkele diensten inhoudt die bestemd zijn voor de meest kwetsbare categorieën, zoals mensen die leven met HIV/aids, of zwangere vrouwen. Dit project, dat wordt gefinancierd dankzij hulp van buiten, heeft ook in het licht van een slecht beheer van de fondsen die zijn ontvangen voor de COVID-19-pandemie, aanleiding gegeven tot verschillende kritiek.

De ziekenhuisstructuren zijn voor het merendeel bouwvallig en zonder een adequaat onderhoud van de apparatuur. Alleen de ziekenhuizen van de belangrijkste steden van het land zijn op een passende wijze toegerust voor gewone ingrepen. De eenheden van intensieve zorg bevinden zich alleen in de hoofdsteden van de regio’s.

Wat de farmaceutische sector betreft, bestaat er een bloeiende informele markt: de producten die men er vindt, zijn meestal slecht bewaard en vaak zonder werkzame stoffen. De verkoop wordt uitgevoerd door rondreizende verkopers op openbare markten en in levensmiddelenzaken. Medicijnen worden onverpakt zonder dosering of geschreven informatie verkocht. Een rationeel gebruik van geneesmiddelen wordt derhalve niet in acht genomen.

De laatste jaren zijn er met het verergeren van de economische crisis zeer veel kleine privé-gezondheidscentra in de volkswijken opgekomen zonder adequate diagnostische middelen, vaak met een globale slechte hygiëne en zonder gekwalificeerd personeel, dat echter, mocht dat nodig zijn, ingrepen boven zijn bevoegdheden uitvoert.

Tegelijkertijd maken wij in de stadscentra een volledige ongeordende expansie van de traditionele geneeskunde op basis van geneeskrachtige kruiden mee. In de steden vermenigvuldigen zich de praktijken van niet conventionele geneeskunde (genezers en traditionele klinieken...) en de verkooppunten van natuurlijke producten versperren de trottoirs van de belangrijkste kruisingen en markten.

Het belang van de socio-culturele factoren

Ondanks de overdaad aan aanbod van moderne en traditionele behandelingen erkent de regering dat de voorderingen op het terrein van de gezondheid schaars zijn, en dit ondanks de inzet van het ministerie voor de gezondheidszorg om de verschillende initiatieven op het gebied van de zorg te coördineren en te trachten deze te reguleren. Ook de Kerk heeft vanaf het begin veel geïnvesteerd ten gunste van de gezondheid door middel van ziekenhuizen en consultatiebureaus met gekwalificeerd personeel in de meest perifere gebieden.

Behalve de politiek op het terrein van de gezondheidszorg, de zware economische problemen brengt de ervaring ons er echter toe te stellen dat een bepalende factor aan de basis van de crisis in de gezondheidszorg het gebrek aan opvoeding en sensibilisering van de bevolking omtrent de hygiënische aspecten, eerder dan de specifiek medische, is.

De geneeskunde ziet de effecten van de ziekte onder ogen, maar elimineert niet de oorzaken ervan, die verband houden met de omgeving, het voedingsgedrag, de socio-economische omstandigheden, de gebrekkige hygiëne en de problemen bij de toegang tot drinkwater. De mensen zelf zouden zich geroepen moeten voelen in het leven van iedere dag met het oog op een verbetering van de gezondheid concreet “daden die redden” te stellen.

Dat vereist de mentaliteit te veranderen volgens welke men de ziekte beschouwt als een werkelijkheid die wordt “gelanceerd”, geestelijk door anderen, onafhankelijk van de eigen wil wordt toegebracht. Dat houdt verband met de hardnekkigheid van het geloof in hekserij waartoe men regelmatig zijn toevlucht neemt – ondanks het hoge percentage van het scheppen van onderwijsvoorzieningen – bij het interpreteren van gebeurtenissen of verschijnselen die een persoonlijk en maatschappelijk evenwicht verbreken. Volgens dat idee heeft derhalve ziekte altijd een exogene en niet endogene oorzaak.

Deze aspecten waarop wij gewezen hebben en die wij voorstaan, omdat zij de uitdrukking zijn van een meer algemene visie op gezondheid, impliceren het bevorderen van opvoeding en preventie en hiermee zou vooral in de vorming van het personeel in de gezondheidszorg meer rekening gehouden moeten worden.

Op dit niveau heeft de Kerk een belangrijke rol te spelen in de begeleiding van de zieken op zoek naar genezing en hulp en van het medisch personeel dat zich ondanks het onbestendige karakter van de context ervoor inzet te behandelen, genezen en doen leven.

De Kerk doet dit door de Blijde Boodschap van de “oneindige waardigheid” van iedere menselijke persoon, geschapen naar het beeld van God, met een intelligentie en wil te brengen, die gegeven zijn om de oorzaken van ziekte te zoeken en te leren kennen, en trajecten te vinden die overeenkomen met zijn roeping en waarmee hij deze het hoofd biedt en de eigen levensomstandigheden verbetert.

Franco Paladini

_______________

^[1] Organisation Mondiale de la Santé, Données. Cameroun, op https://data.who.int/fr/countries/120

^[2] Vgl. Groupe de la Banque Mondiale, Un meilleur accès à la santé pour tous les Camerounais, op www.banquemondiale.org/fr/country/cameroon/publication/better-health-care-access-for-all-cameroonians

^[3] Vgl. Institut National de la Statistique, Résultats de la 5ème Enquête Camerounaise Auprès des Ménages (ECAM5). Communiqué de presse du 30 Avril 2024, op https:/ins-cameroun.cm/wp-content/uploads/2024/04/Communique-de-presse-ECAMS5-DG-du-30-avril-2024-ok.pdf

 (Vertaald uit het Italiaans door Drs. H.M.G. Kretzers)

21/11/2024