Enzo Bianchi schrijft aan het einde van een artikel van hem in “La Repubblica” on line van 23 mei 2022: “‘De Kerk staat tegenwoordig in brand’, ‘de kudde is verdwaald’ en vooral meer verdeeld dan ooit, maar als wij ons geen vragen stellen aangaande het geloof, zal de doodstrijd in Europa voortduren”.

“Er is niets nieuws onder de zon” staat er geschreven in het boek Prediker (1, 9)!...

Immers, zo schreef Claudio Magris in een van zijn artikelen in de “Corriere della Sera” op 2 juli 2000:

“In de afgelopen twintig jaar hebben de secularisatie en de ontkerstening zich verspreid als een olievlek en worden in het geheel niet bestreden door de spectaculaire en immens grote blijken van devotie waarvan de paus een zo wijze regisseur is. Er is een schrille tegenstelling. Enerzijds toont de Kerk een nieuwe kracht, mobiliseert pleinen en massa’s, staat in het middelpunt van de aandacht en het eerbetoon van de grote communicatiemiddelen en de laïcistische intelligentsia, die tot weinig jaren geleden daarnaar keek met zelfingenomen hoon, met een snobistische verwaandheid, weggelegd voor arme verwanten die werden beschouwd als cultureel achterlijk. Anderzijds heeft het katholicisme concreet en formeel, steeds minder invloed op het leven en de maatschappij. Van een huwelijk in de Kerk tot het naleven van geboden en voorschriften verdwijnt de religieuze praktijk steeds meer uit de maatschappelijke werkelijkheid, zonder dat men het zelfs merkt; zo gaan ook veel gelovigen te communie, zoals het uitkomt, overeenkomstig de gemoedstoestand van het ogenblik, zonder voorbereiding en zonder de noodzaak te biechten ook maar overwogen te hebben”.

En verder concludeerde Magris dat er tegenwoordig het ernstige gevaar bestaat “dat de universeel heersende karaoke het katholicisme opneemt en verpulvert in een spectacularisme dat soms de pleinen vult, maar iedere dag de kerken leger laat”.

Ik moest aan dit artikel van Claudio Magris denken, toen ik in het tijdschrift “30Giorni” (nr. 5/2009, pp. 40-44) een interessante analyse las over enkele aspecten van het Annuarium Statisticum Ecclesiae met de veelbetekenende titel L’eclissi del sacerdozio (Het verdwijnen van het priesterschap).

In het betreffende artikel werd ook de omvangrijke studie van de “Fondazione Giovanni Agnelli” La parabola del clero (De parabel van de clerus) onderzocht.

De conclusie waartoe het artikel van “30Giorni” kwam is:

“De constatering dat de clerus steeds ouder is heeft behalve gemakkelijke en misschien gratuite opmerkingen over de levendigheid of niet van een maatschappelijke gemeenschap een duidelijke terugval op de toekomst die, tenzij er wonderen gebeuren, een steeds tragischere uitstroom van priesters in Italië zal zien”.

Om ons te troosten waar in de plaats van een wankelend geloof menselijke overwegingen komen, wendt men zich in het algemeen tot verre landen, in de hoop (het zou beter zijn te zeggen in de illusie) dat, als het bij ons vergevorderde herfst of koude winter is, er in andere landen een binnendringen van de lente bestaat of het schijnen van de zon van de warme zomer.

Het is goed de werkelijkheid moedig onder ogen te zien met het gezonde realisme dat eigen is aan de katholieke visie op de geschiedenis, waarbij men evenzeer optimistische en pessimistische standpunten mijdt, die meer te maken hebben met karakterologische of humorale gegevens dan met een allesomvattende analyse van het mysterie van de Kerk, waar de menselijke en goddelijke dimensie altijd verenigd moeten blijven zonder ze te scheiden, maar ook zonder ze te verwarren.

Één ding is zeker: de Kerk maakt op dit ogenblik een algemene crisis door, op alle continenten, onder alle maatschappelijke klassen, zonder verschil in generaties.

Twee verliefde harten

Meer dan begrijpelijk is hetgeen “La Civiltà Cattolica” schreef in het nummer van 4 juli 2009 (pp. 68-69).

“De religieuze crisis van de christelijke wereld van vandaag bestaat niet in het feit dat secularisatie en laïciteit zonder God en tegen God voortschrijden en dat het christendom krachtens een atheïstische en radicale lekengeest wordt verworpen en bestreden en de christelijke moraal wordt afgewezen en bespot als een afwijzing van de menselijke vrijheid en bron van ongelukkigheid. Dit feit is, zij het in een in het verleden ongekende vorm en omvang, er altijd geweest. Het heeft het christendom zeker schade toegebracht, maar het heeft het nooit in een crisis gebracht. In werkelijkheid is heel de christelijke geschiedenis gepaard gegaan met afwijzing, vervolging, hoon als een, soms tragische, schaduw, zoals in het bijzonder in sommige eeuwen is gebeurd, bijvoorbeeld in de twintigste eeuw. De huidige crisis van het christendom is een crisis van het geloof: het betreft namelijk het feit dat veel gelovigen de wezenlijke mysteries ontkennen van het christelijk geloof, zoals de Drie-eenheid, de menswording, het offer- en verlossende karakter van de dood van Jezus op het kruis, zijn verrijzenis, zijn reële tegenwoordigheid in de Eucharistie, het eeuwig leven na de dood”.

Zonder het fundament van deze wezenlijke mysteries van het geloof, waarin men gelooft en die worden beleefd, wordt de Kerk gereduceerd tot folklore, openbare manifestaties, een NGO, filantropische organisaties die niets te maken hebben met de zending die door de Heer aan zijn leerlingen is toevertrouwd.

Op meer dan een afstand van twintig jaar blijkt het artikel van Claudio Magris profetisch. Wij moeten niet naar de pleinen kijken, maar naar de eenvoud en armoede van degenen die zich bevinden in het halfduister van de steeds legere en verlaten kerken in tegenwoordigheid van Hem die de Heer is van het leven en die tot ieder van ons de fundamentele vraag over de zin van ons leven richt.

Alleen uitgaande van deze dialoog van liefde van twee verliefde harten en niet van het lawaai van de massa zal de Bruid van de Heer de onverschilligheid van de wereld of die onbeduidendheid die een ware marteling is, het hoofd kunnen bieden en de heilszending volbrengen die de Heer Jezus haar blijft toevertrouwen.

Emilio Grasso

(Vertaald uit het Italiaans door Drs. H.M.G. Kretzers)

26/06/2022